اگر سخنان اخیر رهبر انقلاب را در جمع مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم با سخنان ایشان در جمع اعضای مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم در سال 1368 مقایسه کنیم سخنان ایشان درباره “حوزه انقلابی” در ادامه و تأکیدی بر همان سخنان گذشته دیده و ارزیابی می‌شود.
ایشان در دیدار سال 1368 با اشاره به لزوم ایجاد مراكز متعدد تحقیقاتی در حوزه های علمیه اظهار داشته بودند: حوزه ها باید همانند یك مجموعه تولیدی منظم و اصولی كار كنند و به سؤالات مختلف درزمینه های قضایی، سیاسی، وظایف كارگزاران حكومت، روابط بین المللی، مسائل اقتصادی و پولی كشور و صدها مسئله دیگر كه نظام با آن مواجه است از نظر كارشناسی اسلام پاسخ دهند.
در آن دیدار آیةالله خامنه‌ای از حوزه به عنوان مركز تفكر و اندیشه و اسوه ها و نمونه های اسلامی نام بردند و ضمن تأكید بر ضرورت توجه حوزه های علمیه به مسئله مرجعیت و افتاء، تربیت مدرس، تحقیق و تألیف، تربیت نیروی مورد نیاز در امور قضائی اسلام و نیز توجه به ابعاد گسترده ی تبلیغات استكبار جهانی فرمودند: حوزه های علمیه باید با نظم، تقسیم بندی، برنامه ریزی و زدودن زوائد كار به انجام مسؤولیت های مهم خود بپردازند و در جهت تأمین نیازهای اسلام بر ای ۳۰ سال آینده خیز بردارند.
اما رهبر انقلاب در دیدار اخیر خود با اعضای مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم با تبیین جایگاه و نقش بی بدیل و تأثیرگذار حوزه علمیه قم در پیروزی انقلاب اسلامی به برخی تلاش‌ها برای انقلاب‌زدایی از حوزه‌های علمیه اشاره کردند و گفتند: اگر بخواهیم نظام اسلامی همچنان «اسلامی و انقلابی» بماند باید حوزه علمیه، «انقلابی» بماند زیرا اگر حوزه علمیه انقلابی نماند، نظام در خطر «انحراف از انقلاب» قرار خواهد گرفت.
پس از این دیدار و طرح این سخنان درباره “حوزه انقلابی” برخی از شخصیت‌های حوزوی به بیان دیدگاه‌ها و تفسیرهای خود پرداختند. این دیدگاه‌ها از “حوزه انقلابی” ممکن است همراه با تنوعی در ارائه تفسیر باشد.

در ادامه بریده سخنان برخی از این شخصیتها آورده می‌شود:

انقلابی بودن یعنی مراقبت از حاکمیت ولایت فقیه

آیت‌الله محمد یزدی در دیدار نمایندگان مجمع طلاب و فضلای حوزه علمیه قم: رسالت حوزویان در درجه اول حراست و مرزبانی از حاکمیت اسلام و ولایت فقیه و در درجه بعدی ترویج و تبلیغ آن در جامعه است.
وی بیان داشت: باید از فکر و اندیشه طلاب نسبت به مسئله ولایت فقیه و حاکمیت آن و آینده حوزه و نظام مراقبت کرد و به مبانی حاکمیت و ریشه ولایت فقیه را به طلاب شناساند.
رئیس شورای عالی جامعه مدرسین حوزه افزود: رسالت حوزه علمیه قم در کنار تعلیم و تعلم و خدا‌شناسی، مراقبت از حاکمیت ولایت فقیه و حفظ نظام است، اگر در کلاس درس و یا در هر جلسه‌ای هستیم، وظیفه داریم، حاکمیت ولایت فقیه را به دیگران معرفی کنیم.

عده‌ای اسلامی غیرسیاسی را ترویج می‌کنند

آیت الله حسینی بوشهری در همایش «حوزه علمیه، مهد انقلاب»:
بنا بر فرمایش رهبری دو دسته مخالف، ممکن است وجود داشته باشد که عده‌ای از آن‌ها که تعداد کمی هستند با نظام زاویه دارند ولی گروه دیگر، دسته‌ای هستند که با صراحت با انقلاب مخالفت نمی‌کنند، بلکه با مبانی و مبادی انقلاب مخالفت می‌کنند.
عده‌ای می‌خواهند اسلام غیر سیاسی را ترویج کنند… باحرکت طلاب و حوزویان قطعا دشمنان این آرزو را به گور خواهند برد.

حوزه انقلابی یعنی روحیه جهادی برای نشر معارف

آیت‌الله اعرافی در اجلاس سالانه اساتید جامعه المصطفی:
حوزه انقلابی با فکر اسلامی و ارزش های اسلامی رقم می خورد، بنابراین طلاب و اساتید باید با استفاده از روحیه انقلابی و جهادی معارف الهی را در سراسر عالم که زمینه برای ارائه و پذیرش آن فراهم است عرضه کنند.

حوزه انقلابی ارزشی افزون‌تر بر ارزش‌های مجمع علیه

دکتر احمد واعظی رئیس دفتر تبلیغات در مراسم اولین سالگرد رحلت حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید موسی میرمدرس:
اگر بخواهیم متن و بطن حوزه انقلابی بماند و این انقلابی بودن رشد و تعالی پیدا کند باید کارهای علمی تخصصی انجام شود.
در تعریف انقلابی ممکن است یک تعریف آن باشد که آنان که اندیشه امام را می پذیرند و نسبت مثبتی با این اندیشه برقرار می کنند انقلابی هستند و دیگر افراد که آن را نمی پذیرند غیر انقلابی هستند.
در این زمینه ممکن است بیان شود که حوزه انقلابی امری عارضی است، یعنی زمانی که امام راحل ظهور کرد موضوع انقلابی و غیر انقلابی مطرح شد و اگر انقلاب اسلامی بوجود نمی آمد تقسیم حوزه به انقلابی و غیر انقلابی بی معنی می شد.
تعریف دیگر آن است که نقش امام نه در تاسیس ارزش ها و رویکردهای انقلابی بود بلکه نقش امام در عملیاتی کردن و عینیت بخشیدن به این ارزش ها و جهت گیری ها بود و حوزه انقلابی و طلبه انقلابی دارای یک سری مولفه هایی است که اگر آنها را داشته باشد انقلابی خواهد بود.
حوزه مطلوب و آرمانی دارای مولفه هایی است که برخی از آنها شناخته شده و مجمع علیها است، یعنی همه بر این باور هستند که عناصری چون علمیت و اجتهاد و تقلای علمی و تقوا و تدین و اخلاق مداری و معنویت گرای یاز مولفه های حوزه علمیه مطلوب است.
حوزه انقلابی و طلبه انقلابی نیز از مهمترین مولفه های یک حوزه علمیه ایده آل است که رهبر انقلاب نیز نسبت به آن تاکید فرمودند.
برخی به اشتباه گمان می کنند که فقه حکومتی همان فقه سیاسی است؛ اگر سوالاتی در حیطه سیاسی از فقیه صورت گرفت، این سوالات در دایره فقه سیاسی انجام شده است؛ فقه حکومتی یک بینش خاص است، یعنی ممکن است برخی از وجوه عبادی نیز وجه حکومتی پیدا کند.
عدم تفسیر انزواطلبانه از دین و دین داری از مولفه های دیگر روحیه انقلابی است؛ نگاه به انتظار و مهدویت می تواند در دو حوزه انزواطلبانه و یا غیر انزواطلبانه تعریف شود؛ ولی این دو نگاه هیچگاه ثمری یکسان نخواهند داشت و روحانی انقلابی هیچگاه نگاه انزواطلبانه را به دین داری ندارد.
وجه دیگر حوزه انقلابی، آگاهی و بصیرت سیاسی است؛ روحانی انقلابی، عالم به زمانه و بصیر و آگاه به شرایط اجتماعی و سیاسی جامعه خود و جامعه اسلامی است؛ پدیده دشمن شناسی یکی از زیرمجموعه های آگاهی و بصیرت سیاسی است.
در وجه رفتاری و عملکردی حوزه انقلابی نیز می توانیم وجوهی را بیان کنیم که از جمله آنها می توان به مردمی و خدوم بودن اشاره کرد؛ حوزه تنها در بستر تولید علم و اندیشه و تقوای فردی خلاصه نمی شود بلکه حوزه باید نسبت به جامعه خدوم باشد.
آن چیزی که شاخص عملکرد رفتاری روحانی در انقلاب است هدایت گر سیاسی و ناصح سیاسی بودن است، نه صرفا فعال سیاسی؛ روحانیت باید متکفل رشد و ارتقای فرهنگ سیاسی جامعه و صیانت از ارزش های انقلاب باشد؛ حوزه باید محور صیانت از ارزش های اصیل انقلاب باشد.